Tết nhảy là một truyền thống được lưu truyền từ bao đời nay của dân tộc người Dao. Phong tục này giống như một ngày lễ và được cúng đến 3 năm. Trong đó năm cúng cuối cùng sẽ diễn ra dài hai ngày đêm. Ngoài ra điệu múa trong nét đẹp văn hoá này cũng rất đặc biệt. Đây là tập tục mà tổ tiên nhắc nhở con cháu phải uống nước nhớ nguồn, biết ơn nguồn gốc. Dưới đây là những nét văn hoá đặc sắc trong lễ Tết nhảy của người Dao. Truy cập vào Phong tục- Tập quán để tìm hiểu thêm nhiều kiến thức thú vị nhé!!
Chuẩn bị lễ nghi
Để chuẩn bị cho Tết Nhảy, gia đình phải mời thầy về để thiết lập ban thờ, bày biện đồ cúng, khấn mời Bàn vương, thần thánh, tổ tiên về dự lễ và tổ chức cho con cháu học nhảy và đọc sách (Sài Dung). Già làng đi thông báo với bà con xóm bản chuẩn bị ăn Tết tập thể. Theo phong tục thì họ ăn Tết trước người Kinh nửa tháng và vui Tết đến hết rằm tháng riêng (15.1 âm lịch). Công việc đón Tết từ ngày 15.12 âm lịch.
Họ sửa sang thay mới ban thờ, làm bánh ống (gói bằng lá quận chặt hai đầu) và làm bánh giầy. Lễ “hứa” đầu năm là một thủ lợn tượng trưng cho con lợn khoảng (10 – 15 kg), 5 chiếc bánh giầy hoặc bánh ống. Nhà nào không có lợn thì thịt một con vịt hoặc ba con gà. Đặt lễ đặt lên ban thờ cúng tổ tiên để cầu lộc, cầu tài và gánh vác mọi công việc như: tai họa, trừ tà ác…
Bàn thờ đặt đúng góc tường của gian ngoài (gian cửa chính). Chính giữa bàn thờ có một bát hương và 2 bức tranh dán trên tường. Nó tượng trưng cho tổ tiên theo từng thứ bậc, như chính cuộc sống của họ. Khi thắp hương cúng tổ tiên đem chiếc ghế gỗ ra để các vật thờ lên đó. Theo phong tục ngày Tết họ chỉ cúng thịt và bánh. Năm mới, họ luộc trứng gà để sẵn trong nhà, mỗi khi trẻ con đến chơi thì họ mang ra mừng tuổi…
Lễ vật
Đồng bào tổ chức lễ “Tết nhảy” hàng năm vào tháng chạp âm lịch, lúc nông nhàn và cúng liền trong ba năm. Năm thứ nhất và năm thứ hai chỉ mổ gà làm lễ cúng nhỏ. Năm thứ ba mổ lợn làm lễ to, cúng trong hai ngày đêm.
Lễ vật trong lễ cúng “Tết nhảy” gồm có gà, lợn, rượu, bánh…Trong lễ cúng, đồng bào chỉ mời hai thầy: thầy cả (Sliêu họ) và thầy dẫn múa (khoi tàn). Quá trình thực hành các nghi lễ trong “Tết nhảy” cũng trải qua các bước như trong nghi lễ cấp sắc. Bao gồm lập đàn, tẩy uế, làm lễ khấn, mời các thần thánh, Bàn Vương, tổ tiên về dự lễ để nói lý do và khấn mời Ngọc Hoàng xuống chứng giám.
Các điệu múa trong nghi lễ
Sau khi làm xong các thủ tục trên. Nghi lễ bắt đầu bằng điệu múa “Tam Nguyên am ham” do thầy “khoi tàn” và tốp thanh niên thực hiện. Tiếp đến là điệu múa “Tết nhảy” – múa kiếm hay còn gọi là múa “ra binh vào tướng”. Múa “Tết nhảy” là điệu múa võ vừa khỏe khoắn, vừa uyển chuyển theo điệu trống, thanh la, chũm chọe. Sau múa “Tết nhảy” là điệu múa màng. Các động tác tập trung mô tả quá trình lao động trong một chu kỳ làm nương.
Cuối cùng là điệu múa “bắt ba ba” trong tiếng trống, thanh la, não bạt làm nhịp đệm, tạo không khí vui nhộn. Ông “khoi tan” dẫn đầu tốp múa vòng quanh đàn cúng. Ông diễn tả động tác, tìm, bắt, trói, mổ, băm, xào ba ba dâng Bàn Vương, tổ tiên, thần thánh. Tổng cộng các lượt múa trong “Tết nhảy” phải đến hàng trăm lượt.
Lễ chiêu binh
Sau lượt múa “bắt ba ba” cuối kết thúc, các thầy cúng bắt đầu làm lễ “chiêu binh”. Bao gồm khấn Bàn Vương, tổ tiên, thần thánh rồi niệm phép thu binh tướng vào một thanh kiếm và đặt lên bàn thờ tổ tiên. Thầy cả tiếp tục khấn. Với cầu mong Bàn Vương, tổ tiên, thần thánh và âm binh luôn phù hộ gia đình chủ trong sản xuất, đời sống và trong các công việc cũng lễ, làm ma… Sau khi thổi tù và tiễn Ngọc Hoàng, tổ tiên, thần thánh về trời, thầy cả làm phép thu thánh tướng và âm binh của mình về nhà. Mọi người làm lễ và dự lễ cúng liên hoan ăn uống vui vẻ.
“Tết nhảy” là một nghi lễ truyền thống có giá trị nhân văn sâu sắc. Thông qua việc thực hành lễ nhằm răn dạy con cháu phải biết nhớ ơn công lao tổ tiên, chăm chỉ lao động, sản xuất xây dựng cuộc sống ấm no.
Nguồn: baotuyenquang.com.vn
