Nước ta có hàng trăm làng nghề nổi tiếng đã có từ lâu đời nhưng được nhiều thế hệ con cháu tiếp nối, duy trì và gìn giữ cho đến ngày hôm nay. Mỗi làng nghề đều có những nét đặc trưng riêng của mình, mang mỗi phong cách, mỗi cá tính riêng biệt. Tuy nhiên tất cả các làng nghề đều hướng đến một điểm chung là cùng nhau phát triển để duy trì giá trị văn hóa lâu đời của dân tộc của Đất nước. Đi dọc dải đất chữ S nước ta. Mỗi tỉnh thành đều có những làng nghề của riêng mình. Có nơi đã tồn tại cả hàng trăm năm. Nói đến một làng nghề thủ công ở Hà Nội, không thể nào không nhắc đến nghề quỳ vàng bạc Kiêu Kỵ nổi tiếng bao đời.
Nghề quỳ vàng bạc Kiêu Kỵ với truyền thống thủ công lâu đời và vang danh khắp các tỉnh thành trong nước. Trải qua quá trình lâu dài hình thành và phát triển, cố gắng duy trì và mở rộng quy mô cho đến ngày nay. Việc được vinh danh là một trong những di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia là điều đáng tự hào và tôn trọng.
Làng nghề truyền thống hàng trăm năm nay
Bỏ lại sau lưng sự ồn ào náo nhiệt của đô thị, tại làng cổ Kiêu Kỵ ven sông Hồng. Người dân vẫn cần mẫn làm ra một sản phẩm “đặc biệt” đã tồn tại qua bao đời. Đó là sản phẩm quỳ vàng, quỳ bạc gắn liền với làng nghề truyền thống ven đô hàng trăm năm nay.
Nghề quỳ vàng bạc được làm rất công phu. Những thỏi vàng, bạc thật được đập cho dài và mỏng. Rồi cắt thành hình vuông nhỏ một cm, đặt vào lá quỳ. Lá quỳ có cạnh dài 4 cm được kén từ giấy dó (giấy làm tranh Đông Hồ) mỏng và dai. Được “lướt” nhiều lần bằng mực tự chế làm bằng bồ hóng đặc biệt. Trộn với keo da trâu, tạo cho giấy quỳ bền chắc. Mỗi quỳ 500 lá, trên mỗi lá đặt một mảnh vàng nhỏ một cm. Dùng vải dường bâu Nam Định gói lại. Đặt lên đe bằng đá, dùng loại búa chuyên dụng đập lên tập lá quỳ. Sao cho mảnh vàng mỏng và tràn bằng lá quỳ.
Người thợ giỏi có thể đập một chỉ vàng dàn mỏng thành tấm lá vàng có diện tích hơn một m2. Muốn có một quỳ vàng, người thợ phải đập khoảng một giờ liên tục.
Nguồn gốc của nghề quỳ vàng bạc Kiêu Kỵ
Nghề quỳ vàng bạc Kiêu Kỵ thuộc huyện Gia Lâm, Hà Nội. Là một trong 8 di sản văn hóa quốc gia được Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch công nhận mới đây, hôm 9/3.
Kiêu Kỵ là làng nghề truyền thống thuộc đất Đông Ngàn, Kinh Bắc xưa. Đây là làng duy nhất ở Việt Nam chuyên làm vàng quỳ. Nay thuộc huyện Gia Lâm (Hà Nội).
Theo sổ sách, nghề quỳ vàng bạc xuất hiện ở xã Kiêu Kỵ cách đây trên 300 năm. Nằm dưới thời Hậu Lê.
Ông Nguyễn Quý Trị, người làng Hội Xuyên, xã Liễu Trai, tỉnh Hải Dương. Đỗ tiến sĩ thời Lê Cảnh Hưng (1740-1786) làm quan đến chức Binh bộ Tả Thị lang – Hàn lâm Viện trực học sĩ. Một lần ông đi sứ bên Trung Quốc học được nghề dát dập vàng bạc để sơn son thếp vàng các đồ thờ cúng, hoành phi, câu đối…
Về nước, ông truyền lại nghề cho dân làng Kiêu Kỵ, rồi bỏ đi đâu không ai rõ tung tích. Để tưởng nhớ công ơn của ông, dân làng Kiêu Kỵ đã suy tôn Nguyễn Quý Trị là Tổ sư nghề quỳ vàng bạc. Và lấy ngày ông ra đi (17/8 Âm lịch) làm ngày cúng giỗ Tổ sư hàng năm.
Làng nghề truyền thống trải qua bao thăng trầm lịch sử
Ngoài ra, dân làng Kiêu Kỵ còn có tục lệ cúng lễ Tổ nghề vào ngày 12 tháng giêng. Các gia đình theo nghề quỳ vàng bạc làm lễ xôi gà đem đến cúng Tổ nghề tại điện thờ trong nhà Tràng. Sau đó về nhà làm nghi thức “khai tràng” (tức là lễ khai búa đập quỳ). Do đó ngày 12 tháng giêng trở thành ngày khai tràng đập quỳ của dân làng.
Trước Cách mạng tháng Tám năm 1945, nghề làm vàng quý khá phát đạt. Cung cấp vàng quỳ cho hầu hết công trình tín ngưỡng cung đình để dát lên các tượng phật, ngai vàng, hoành phi, câu đối, kiệu rước và tranh sơn mài…
Trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp, Mỹ, nghề làm vàng quỳ gần như bị mai một. Sau ngày thống nhất đất nước đến nay, nghề truyền thống này được khôi phục và phát triển.
Hiện có gần 50 gia đình chuyên kinh doanh vàng quỳ ở Kiêu Kỵ. Trong đó có nhiều hộ sản xuất quy mô lớn và gây tiếng vang khắp trong nước lẫn quốc tế.
Cập nhật thêm tin tức về các địa danh có giá trị lịch sử tại Di sản.
Nguồn: ngaynay.vn
