Các loại hình văn hóa truyền thống của dân tộc ta luôn nhận được sự yêu thích và tìm hiểu của các nhà yêu thích nền âm nhạc dân tộc. Cũng như thu hút được đông đảo du khách trong và ngoài nước đến tham quan cũng như dừng chân ngồi nghe những đặc sản nghệ thuật có một không hai ở nước ta. Bên cạnh làn dân ca quan họ, chèo tuồng, hát xẩm, hát bội, bài chòi, cải lương có mặt và phân bố rộng rãi dọc miền Đất nước thì nói lý, hát lý là một thể loại âm nhạc mới lạ và độc đáo có từ lâu đời của người dân tộc Cơ Tu.
Nói lý. hát lý đã trở thành nét đặc trưng riêng, tạo điểm nhấn văn hóa riêng cho người dân tộc Cơ Tu xứ Quảng. Nổi tiếng và là thể loại âm nhạc lâu đời được truyền quan bao thế hệ của những người con nơi đây. Nói lý, hát lý được người dân tộc Cơ Tu giữ gìn và lưu truyền như một món ăn tinh thần vô giá và được con người Đất Việt nói chung ngày càng yêu thích và tì hiểu sâu hơn về loại hình âm nhạc này.
Nói lý, hát lý là di sản văn hóa quan trọng của người dân tộc Cơ Tu
Với những nét kiến trúc độc đáo, bề thế, làm nơi sinh hoạt cộng đồng. Được bao quanh bởi núi rừng hùng vĩ, già làng Bling Bloó, xã Sông Kôn, huyện Đông Giang. Chia sẻ nghệ thuật nói lý, hát lý của người Cơ Tu là hình thức ứng khẩu. Sử dụng vào mục đích sinh hoạt văn hóa, văn nghệ trong đời sống tinh thần của đồng bào Cơ Tu từ xưa đến nay.
Hay trong trường hợp hai vợ chồng trẻ mới cưới muốn bỏ nhau. Người Cơ Tu sẽ nói lý, hát lý với nội dung đề cập đến chuyện bố mẹ già không làm được việc. Nếu họ bỏ nhau, nương rẫy sẽ không ai chăm nom. Nếu vẫn không hiểu, vấn đề chưa được giải quyết. Họ sẽ đi sang làng khác nhờ nghệ nhân, già làng giỏi về nói lý, hát lý là chuyện đổ vỡ trong gia đình được hóa giải ổn thỏa.
Để bảo tồn, phát huy giá trị các di sản văn hóa vật thể, phi vật thể trên địa bàn. Huyện đang thực hiện Đề án bảo tồn và phát huy các giá trị truyền thống tộc người Cơ Tu. Hàng năm xây dựng kế hoạch triển khai phát triển kinh tế-xã hội. Bên cạnh đó cũng gắn liền với công tác bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa phi vật thể.
Có nguồn gốc xuất xứ từ lâu đời
Nghệ thuật nói lý, hát lý của đồng bào Cơ Tu lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Là một trong những sản phẩm văn hóa phi vật thể đặc trưng. Được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Cư ngụ dưới chân dãy Trường Sơn hùng vĩ, đồng bào dân tộc Cơ Tu ở huyện Đông Giang (tỉnh Quảng Nam). Sở hữu kho tàng di sản văn hóa đa dạng và phong phú. Gồm Không gian văn hóa làng, các phong tục tập quán, múa Tâng tung za zá. Ngoài ra có kiến trúc Gươl, dệt thổ cẩm…
Nghệ thuật nói lý, hát lý của người Cơ Tu là hình thức ứng khẩu. Sử dụng vào mục đích sinh hoạt văn hóa, văn nghệ trong đời sống tinh thần của đồng bào Cơ Tu từ xưa đến nay.
Mục đích và ý nghĩa chính của nói lý, hát lý
Nói lý, hát lý của người Cơ Tu không nhất thiết phải dùng triết lý để mổ xẻ, phân tích sự việc hiện tượng xung quanh. Cái “lý” ở đây là dùng hình tượng ẩn dụ, nhân hóa. Ví cái này để hiểu nghĩa cái kia. Vì thế nói lý, hát lý luôn kích thích người nghe. Giúp người nghe hiểu câu chuyện một cách cặn kẽ, chí tình và đồng cảm với nhau. Để chia sẻ niềm vui, nỗi buồn trong cuộc sống hằng ngày.
Ngoài ra để nói về người con gái đẹp, nết na, siêng năng và có giọng hát hay. Người Cơ Tu thường lấy hình ảnh của hoa thơm đang độ hàm tiếu và tiếng chim hót ngân nga, trong trẻo của buổi ban mai giữa đại ngàn. Qua đó để tôn vinh vẻ đẹp của người con gái ấy.
Còn muốn nói về vẻ đẹp cường tráng, rộng lớn, bao la. Như gió núi, mưa ngàn của người con trai. Người Cơ Tu lấy cái “lý” mạnh mẽ như cây gỗ lim, gỗ dổi hay hổ rừng, voi rừng để gắn với người con trai.
Để phê phán thói hư tật xấu, cần phải sửa chữa. Người Cơ Tu thường sử dụng những thứ hư hại trong cây trồng, vật nuôi. Như cây bị bệnh dẫn đến mục nát, con vật bị chết lâu ngày hôi thối. Con người cần tránh xa để khỏi bị lây nhiễm bệnh.
Được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia
Nghệ nhân Y Kông nhấn mạnh, nói lý, hát lý có những cách thể hiện khác nhau, ý tứ riêng của nó. Do vậy, không thể ai cũng nói lý, hát lý hay và giải thích đúng nghĩa để hiểu nhau được. Điều đó cho thấy muốn nói lý, hát lý đạt ở trình độ cao. Cần phải khổ luyện học hỏi, tích lũy kinh nghiệm sống. Cũng như kinh nghiệm của cha ông đi trước để lại…
Ngày 28/10, Sở Văn hóa – Thể thao – Du lịch Quảng Nam cho biết. Nghệ thuật nói lý, hát lý của đồng bào Cơ Tu ở các huyện miền núi Quảng Nam vừa được Bộ VH -TT-DL công nhận là di sản phi vật thể quốc gia.
Để bảo tồn, phát huy giá trị các di sản văn hóa vật thể, phi vật thể trên địa bàn. Huyện đang thực hiện Đề án bảo tồn và phát huy các giá trị truyền thống tộc người Cơ Tu. Hàng năm xây dựng kế hoạch triển khai phát triển kinh tế-xã hội. Đi đôi với công tác bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa phi vật thể.
Truy cập tại Di sản để tìm hiểu về các địa danh nổi tiếng khác.
Nguồn: ngaynay.vn